Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eczacılık Fakültesi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜLBAHAR ÖZGE ALİM TORAMAN
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Nur Tan
Eş Danışman: Gülaçtı Topçu
Özet:
Bu tez çalışmasında, Türkiye için endemik olan Salvia sericeotomentosa var. sericeotomentosa
ve Salvia sericeotomentosa var. hatayica bitkilerinin toprak üstü
ve kök kısımları Hatay’dan toplanmış, iki türün de köklerinden elde edilen
diklorometan ekstreleri ve toprak üstü kısımlarından elde edilen su (infüzyon,
dekoksiyon) ve etanol ekstreleri kimyasal içerikleri açısından incelenmiştir.
Çalışılan iki Salvia varyetesinin kök diklorometan ekstrelerinden 7
diterpenoid, 2 steroid, 11 triterpenoid olmak üzere toplam 20 molekül izole
edilmiş ve yapıları UV, IR, NMR ve Mass spektroskopik yöntemleri ile
aydınlatılmıştır. Bu moleküllerden triterpen yapısındaki hatayik asit hem S.
sericotomentosa var. sericeotomentosa’dan hem de S.
sericeotomentosa var. hatayica’dan, kauren diterpen yapısındaki 4-asetil,
5-en, 15-hidroksi-norkauren bileşiği ise sadece S. sericotomentosa var. sericeotomentosa’dan
yeni bir bileşik olarak izole edilmiştir. Ayrıca, S. sericeotomentosa
var. sericeotomentosa’dan diterpenoid yapısındaki kaurenoik asit bu tez
çalışmasında Salvia türlerinden ilk kez elde edilmiş, aktinidik asit ise
Türkiye’de yetişen Salvia türlerinde ilk kez bulunmuştur. Toprak üstü
kısımlarından hazırlanan polar ekstrelerin LC-HRMS analizleri yapılmış ve tüm
ekstrelerin rozmarinik asit, salvianolik asit B, hispidulin-7-O-glukozit
ve kafeik asit açısından zengin olduğu belirlenmiştir. Her bir ekstrenin ve
izole edilen moleküllerin in vitro antikolinesteraz etkileri Ellman
metoduyla incelenmiş ve sonuçlar galantamin ile kıyaslanmıştır. Hazırlanan
ekstreler arasından S. sericeotomentosa var. hatayica kök
diklorometan ve S. sericeotomentosa var. sericeotomentosa kök
diklorometan ekstrelerinin AChE ve BChE’ye orta-iyi derecede aktivite
gösterdiği tespit edilmiştir. Bu nedenle diklorometan eksteresi üzerinde
izolasyon çalışması yapılmış ve izole edilen bileşiklerden ursolik asit, hatayik
asit, eritrodiol-3-asetat euscaphik asit AChE’ye karşı; 8,11,13-abieta-trien,
ferruginol ve hatayik asit BChE’ye karşı galantamin ile kıyaslandığında iyi
derecede aktivite gösterdiği tespit edilmiştir.