Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ali Adem
Danışman: Serra Eren Sarıoğlu
Özet:
1990’dan
bu yana araştırmacılar, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin finansal
piyasalarında sürü davranışının etkisini incelemişlerdir. Sürü davranışının
finansal piyasaları istikrarsızlaştırdığı varsayılmıştır ve bu nedenle piyasanın
stres dönemlerinde sürü davranışının varlığını araştırmak için birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, Borsa İstanbul’un yükseldiği ve düştüğü
zaman sürü davranışının varlığını incelemektir. Bu çalışmada 2000 yılı başından
2018 yılı sonuna kadar günlük, haftalık, aylık hisse senedi ve sektörel veriler
kullanılmıştır. Tüm veriler Finnet analiz Expertten toplanmıştır. Çalışmada
sürü davranışının varlığını test etmek için CSSD ve CSAD modelleri kullanılmıştır.
Ampirik bulgulara göre, pazar getirisi düştüğünde sürü davranışı daha yaygın
olduğunu göstermektedir. Bu sonuç, sürü davranışının yukarı ve aşağı piyasada
simetrik olmadığını göstermektedir. Buna ek olarak, haftalık ve aylık verilere
göre sürü davranışı günlük verilerde daha yaygındır. Ayrıca, bu çalışma 1 Ocak
2000 ile 31 Aralık 2018 arasındaki dönem için BIST-30 Endeksi kullanarak Borsa İstanbul’da
sürü davranışının varlığını araştırmaktadır. Ayrıca çalışma, yüksek ve düşük
oynaklık dönemlerinde yatırımcıların sürü davranışlarını test etmektedir. Çalışmanın
bulguları, pazarın getirisi düştüğünde sürü davranışının daha yaygın olduğunu
ve üç veri türünden günlük verilerde daha yaygın olduğunu göstermektedir. Bu
sonuç, yatırımcıların piyasa yükseldiğinde rasyonel olarak davrandıklarını ve piyasa
düştüğünde ise irrasyonel olduklarını ve pazar consensüsü doğru birlikte
hareket ettiklerini göstermektedir. Öte yandan yüksek piyasa oynaklığı
dönemlerinde sürü davranış seviyesi oldukça yüksektir. Dolayısıyla Borsa İstanbul’da
varlıkların fiyatlandırılmasında asimetrik bir yatırımcı davranışı olduğu
sonucuna varabiliriz. Geleneksel Finansal Ekonomi teorileri, bilginin piyasada
fiyat oluşumu için önemli bir rol oynadığını iddia etmektedir. Psikoloji ve Nöroloji
alanındaki ampirik çalışmalar, bilginin kötü, iyi ve tarafsız bilgiye
bölünebileceğini ve kötü bilginin olumlu ve tarafsız bilgiden daha güçlü ve
baskın bir etkiye sahip olduğunu kanıtlamaktadırlar. Öte yanda Davranışsal
Finans alanındaki ampirik çalışmalar, yatırımcı psikolojisinin fiyat oluşum
sürecinde önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Bu bulgular
doğrultusunda, bu çalışma Borsa İstanbul’da gün içi veya seans verilerini
kullanarak yatırımcıların sürü davranışlarını da incelemiştir. Ampirik
bulgulara göre, pazar getirisi düştüğünde sürü davranışının daha yaygındır ve
bir işlem gününün ilk yarısında veya ilk seansta sürü davranışı daha baskındır.
Bu ampirik bulgular, hangi sebeple olursa olsun, bilgi olsun ya da pisikolojik
nedenler olsun yatırımcıların piyasa getirisi düştüğünde sürü davranışı gösterdiklerini
veya birlikte hareket ettiklerini göstermektedir. Bu bulgu, Borsa İstanbul’da
asimetrik bir yatırımcı davranışı olduğunu göstermektedir. Bulguların
sonuçlarını açıklamak için olumsuzluk etkisi teorisi kullanılmıştır. Bu
çalışmanın diğer amacı ise Borsa İstanbul’da asimetrik korelasyonları piyasa ve
sektör endekslerini kullanarak incelemektir. Korelasyon katsayıları yuksek
oynaklık dönemlerde önemli ölçüde artmaktadır. Aynı zamanda, pazar getirisi
sıfırın altına düştüğünde korelasyon ilişkisi önemli ölçüde artmaktadır. Dolayısıyla,
portföy çeşitlendirmesinin yatırımcıları bu iki piyasa koşulunda, aşağı yönlü
risklerden koruyamayabileceği sonucuna varılabilir.