Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: YASİR SAYDAM
Danışman: Simge Özer Pınarbaşı
Özet:
Sfenks imgesinin Batı resmindeki yansımalarının ve kronolojik gelişiminin incelendiği bu çalışmada mitin çıkış noktası ve kültürler arası ilişkisinin yanı sıra temsil konusundaki yorumlar da gösterilmiştir. Üç ana bölümde toplanan bu araştırmanın ilk bölümünde kelimenin etimolojik gelişimiyle birlikte özellikle Doğu kültüründe sfenks tipleri ve imgenin kullanım alanları ve sembolizmi işlenmiştir. İkinci bölümde sfenks imgesinin mitolojideki karşılığı ve başta felsefe ve edebiyat olmak üzere Oedipus ve Sfenks mitinin diğer disiplinlerdeki yorumları ve bu yorumların Batı resmindeki yansımaları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümün devamında tek tanrılı dinlerdeki sfenks veya muadillerinin karşılaştırılmaları yorumlanmıştır. Kutsal Kitap'ta geçen keruvların sfenkslerle olan ilişkisi farklı araştırmacıların görüşleriyle birlikte sunulmuştur. İmgenin gelişiminin resim sanatındaki yansımaları üçüncü bölümde ele alınmıştır. Oedipus imgesinin Orta çağ ve sonraki dönemlerdeki değişimi ve sfenks imgesinin de bu gelişime ayak uydurması kronolojik olarak işlenmiştir. Daha sonra Rönesans ile tam anlamıyla resim sanatına giren sfenks imgesinin giriş noktaları, kullanım alanları ve biçimsel özellikleri tanımlanmıştır. Kıta Avrupa'sının sonraki dönemlerde sfenkse olan bakış açısı ve özellikle Maniyerist dönem ve sonrası heykel ve resimler yorumlanmıştır. 17.yüzyılda Flaman sanatında yan unsur olarak kullanılan sfenksin olası sembolik anlamları gösterilmiştir. 18.yüzyılda sfenks imgesinin ve mitinin hem Neoklasizm hem de daha sonra gelecek olan Sembolist anlayışa birebir örtüşmesi düşünüldüğünde imgenin sıklıkla betimlenmesi kaçınılmaz olmuştur. 18.yüzyılın ikinci yarısından itibaren özellikle de Pompei ve muadili arkeolojik buluntuların ışığında Neoklasizm, kıta Avrupa'sında hızlı bir yükselişe geçmiştir ve bu durumun başta Mısır sfenksi olmak üzere resim sanatındaki yansımaları incelenmiştir. Sfenks imgesinin hem mitolojik hem de sembolik olarak en yoğun kullanıldığı dönem olan 19.yüzyılın özellikle ikinci yarısından itibaren hâkim olan Sembolizm ile sfenks betiminin ilişkisi yorumlanmıştır. Resim sanatına geçmeden önce edebiyat, şiir gibi alanlarda kendini gösteren Sembolizm akımının resimdeki örneklerinde bu disiplinlerdeki ilham kaynakları gösterilmiştir. Son kısımda ise 20.yüzyıldaki bireysel sembolizmin yanı sıra sfenksin kadın imgesi ile artık tamamıyla eşdeğer görülmesi ve bu eğilim ile alakalı belli başlı örneklerin incelenmesi konu edilmiştir.