Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Aziz Sancar Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü, Sinir Bilimi Ana Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Burcu Kök Kendirlioğlu
Danışman: Nurcan Orhan
Özet:
ÖZET
Kök Kendirlioğlı,
B. (2024). Bipolar Bozukluğu Olanlar Ve
Birinci Derece Yakınlarında Aksonal Dejenerasyonla İlgili Belirteçler, Bilişsel
İşlevler ve Ak Madde İlişkisi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü, Sinirbilim ABD. Doktora Tezi. İstanbul.
Bipolar Bozukluk
(BPB) bilişsel işlev kaybının bulunduğu, yeti yitimine neden olan önemli bir
hastalıktır. Bilişsel işlev kaybının etyopatogenezinde aksonal dejenerasyonun
olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın amacı BPB’de olası aksonal dejenerasyonu
gösteren serum belirteçleri ile bilişsel işlevlerin sağlıklı kontrol (SK) ve
hasta yakınları ile karşılaştırılmasıdır.
Çalışma kesitsel
ve karşılaştırmalı olarak dizayn edilmiş olup 18-50 yaş arası katılımcılardan
oluşturulmuştur. 50 BPB-I tanılı hasta, 42 BPB tanılı bireyin akrabası ve 53 SK
çalışmaya dahil edilmiştir. Tüm katılımcıların serum kitinaz-3 benzeri protein 1 (YKL-40), çözünür ürokinaz plazminojen
aktivatör reseptörü (suPAR), büyüme ile ilişkili protein-43 (GAP-43), nörofilament hafif zinciri (NfL) ve
drebrin ölçümleri yapılmış ve nörobilişsel testler uygulanmıştır.
Hem YKL-40 hem
de suPAR seviyeleri BPB’de hasta yakını (p=0,036, p<0.001) ve SK’lara
(p=0,020, p<0,001) göre yüksek saptanmıştır. NfL ise hasta yakınlarında
SK’lara göre düşük saptanmıştır (p=0,001). Diğer belirteçler için üç grup
arasında herhangi bir anlamlı fark tespit edilmemiştir. BPB’de bilişsel
işlevler iki gruba kıyasla bozulmuştur. Bilişsel işlevler yaş ile negatif,
eğitim yılı ile ise pozitif ilişki içerisindedir. BPB’de antipsikotik kullanımı
ve hastalık süresi ile bilişsel işlevler arasında negatif ilişki saptanmıştır.
YKL-40’ın bilişsel testler ile ilişkisi saptanmazken suPAR’ın BPB’de yürütücü
işlevler, sözel ve görsel bellek ile anlamlı ilişkisi saptanmıştır.
BPB’de YKL-40 ve
suPAR serum düzeylerini, hastalığın yarattığı aksonal dejenerasyonu yansıtan
önemli belirteçler olarak önermekteyiz. Özellikle suPAR’ın tedavi ve bilişsel
işlevler ile ilişkisi nedeniyle hastaların takip sürecinde bu belirteç olarak kullanılabilir.
Risk gruplarda NfL’nin aksonal dejenerasyon açısından izlemi faydalı olabilir.
Gelecekte prospektif tasarlanmış ve görüntüleme incelemelerinin de yapılacağı
çalışmalar yapılması önerilir.
Anahtar Kelimeler:
bipolar bozukluk, aksonal dejenerasyon, YKL-40, suPAR, nörobilişsel işlevler
Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi
Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje No: 38342