Akademik Veri Yönetim Sistemi
Doğu Coğrafya Dergisi, cilt.26, sa.46, ss.229-252, 2021 (Hakemli Dergi)
Demografik geçiş teorisine göre; demografik geçiş süreci, geleneksel demografik rejimden
modern demografik rejime doğrudur. Diğer kelimelerle yüksek doğum ve ölüm oranlarının görüldüğü
durumdan, düşük doğum ve ölüm oranlarının görüldüğü yeni duruma geçiş vardır. Demografik geçiş
sürecinin aşamaları bulunur. Bu aşamalar, üç ile beş arasında değişebilir. Bazı araştırmalarda geçiş
sürecini meydana getiren aşamalar üç iken; bazı araştırmalarda dört; bazılarında ise beştir.
Bu vesileyle Türkiye üzerine yapılan araştırmalarda demografik geçişe ait aşamaların farklı
numaralandırılıp tarihlendirildiği saptanmıştır. Örneğin Türkiye nüfusunun 2050’lerde takriben 95
milyon olacağını ve üçüncü aşamayı tamamlayacağını belirten çalışmalar söz konusudur. Lakin zaman
geçtikçe demografik geçiş sürecine evvela dördüncü, ardından beşinci aşamanın eklendiği açıktır. Bu
durumda Türkiye için de beş aşamalı geçişe göre yeni açıklamaların yapılması ve üçüncü aşamanın bitiş
tarihinin verilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmada Türkiye’deki demografik geçiş aşamalarının görece yeni olan beşli modele göre
belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca Türkiye’nin demografik geçişini ele alan çalışmalarda bulunan
farklılıkların nedenleri de saptanmıştır. Böylece önceki çalışmalardan farklı bir sınıflama yapılarak,
ülkenin hangi aşamada bulunduğu nicel verilerden yararlanmak suretiyle ortaya konulmuştur. Bu durum
coğrafyanın tasvir, karşılıklı etkileşim ve kantitatif yöntem ve ilkelerinin kullanılmasını gerektirmiştir. 1923-1950 yılları arasındaki veriler, ülkeye yönelik tahminler yürüten araştırmalardan; 1955’ten
sonrakiler ise DİE, TÜİK, BM, HÜNEE vb. kurumlardan derlenmiştir.
According to the demographic transition theory; the demographic transition process is from the
traditional demographic regime to the modern demographic regime. In other words, there is a transition
from a state of high birth and death rates to a new state of low birth and death rates. The demographic
transition process has stages. These stages can changeable from three to five. In some studies, the stages
that make up the transition process are three; in some studies, they are four; in others, they are five.
On this occasion, it has been determined that the stages of the demographic transition are
numbered and dated differently in the studies on Turkey. For example, there are studies stating that the
population of Turkey will be approximately 95 million in the 2050s and that it will complete the third
phase. But as time passed, first the fourth and then the fifth stage were added to the demographic
transition process. In this case, the need to make new explanations according to the five-stage transition
and to give the end date of the third stage arose for Turkey.
In this study, it was aimed to determine the demographic transition in Turkey according to the
relatively new five-stage model. moreover the reasons for the differences in studies examining Turkey's
demographic transition were determined. Thus, a different classification was made from previous
studies, and the stage of the country was determined by using quantitative data. For this purpose,
belonging to geography; description, interaction and quantitative methods and principles were used.
Data for the period 1923-1950 were drawn from studies that made country-specific estimates. After
1955, it was compiled from DIE (State Institute of Statistics), TUIK (Turkish Statistical Institute), UN
(United Nations), HÜNEE (Hacettepe University Institute of Population Studies) etc.