İz ve nadir toprak elementlerin K-feldspatlar ile magma ergiyiği arasında dağılımı

Creative Commons License

KESKİN M.

İstanbul Üniversitesi,İstanbul Yerbilimleri Dergisi (E.A:İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi), cilt.11, ss.103-112, 1998 (SSCI)

Özet

 

Elementlerin mineral-ergiyik dağılım katsayıları (Kd), jeokimya ve petroloji konulu çalışmalarda büyük öneme sahiptir. Çeşitli minerallerin Kd değerleri özellikle petrolojik modellemelerin vazgeçilmez bileşenleridir. K-feldspatlar magma evrimi boyunca kristallenen en önemli minerallerdendir ve kimyasal bileşimleri, magmanın evrimine ait bazı önemli bilgileri kaydetme potansiyeline sahiptir.  Bunlardan sanidin ve anortoklas, ortaç, asitik, bazı alkali bazik ve silikata doyumsuz volkanitlerde sık rastlanan alkali feldspatlar olmaları nedeniyle bu tür volkanik kayalar üzerinde çalışan araştırmacılar için büyük önem taşımaktadır. Literatürde alkali feldspatların Kd değerleri konusunda çalışmalar ve veriler olmasına rağmen, bunların farklı bileşimde magmalar için hangi değerler arasında değiştikleri, P/T gibi değişkenlerle nasıl bir ilişki gösterdikleri konusunda bilgi oldukça azdır. Bu eksikliği gidermek amacıyla literatürde 17 makaleden derlenen 16 elementin Kd değerleri kullanılarak önce bir veri tabanı oluşturulmuş ve ardından bu veriler istatistik yöntemle değerlendirilerek çeşitli SiO2 bileşiminde magmalar için en uygun Kd değerleri belirlenmiştir. Sonuçlar, bir tablo şeklinde düzenlenerek volkanik petroloji konusunda çalışan araştırıcıların kullanımına sunulmaktadır. Tabloda sunulan Kd değerleri ayrıca, KD Anadolu’daki Erzurum-Kars Platosu’nun çarpışma kökenli volkanitlerinin fraksiyonel kristallenme evriminin modellenmesinde kullanılmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler:  alkali feldspat, dağılım katsayıları, iz ve nadir toprak elementler.

 

Mineral/melt partition coefficients of elements (Kds) are of great importance in geochemistry and petrology.  Kd values of various minerals are crucial elements for the petrologic modellings.  K-feldspars are among the most important minerals crystallising during magmatic evolution of a volcanic suite and their chemistry has a potential of recording some important data concerning magma evolution.  Among alkali-feldspars, sanidine and anorthoclase are the most abundant minerals in especially intermediate, felsic, some alkaline-basic and silica-undersaturated volcanic rocks and hence are of great importance for the researchers who study on these rocks.  Although there are some studies and data on the Kd values of K-feldspars in the literature, the extent to which these values vary with the composition of magma and P/T conditions is not well established. In this paper, Kd data of 16 elements for K-feldspars were compiled from a total of 17 papers to construct a table of recommended partition coefficient values. Then, these values were statistically evaluated to determine the most appropriate Kd values for magmas having various SiO2 concentrations. The results are presented in a table for researchers working in the field of petrology.  Then these values were used in a FC modelling for collision-related volcanic rocks of the Erzurum-Kars Plateau.

 

Key words: alkali feldspar, partition coefficient, trace and rare earth elements.