Epistula Apostolorum: II. Yüzyıl Hıristiyan Apokaliptik Yazınında Anti-Gnostik Bir Apoloji Örneği

Patacı B.

1. Türkiye Dinler Tarihi Kongresi, Ankara, Türkiye, 29 - 30 Eylül 2023, ss.38-40

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.38-40
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

XIX. yüzyılın sonu itibarıyla Hıristiyanlığın ilk çağlarına ait pek çok el yazması metnin varlığı gün yüzüne çıkarıldı. Kanon dışı kabul edilen bu metinlerin iki bin yıllık geçmişe sahip Hıristiyan inancında sarsıcı değişiklikler yapmadığı düşünülse de erken Hıristiyan tarihine dair bilgimizi güncellediği ve yeni perspektifler sunduğu inkâr edilemez. Çünkü apokrif olarak etiketlenen bu literatür, bir yönüyle erken Hıristiyan inancının teşekkül sürecini yansıtmaktadır. Bu sayede İsa sonrasındaki sözlü geleneğin yazıya nasıl aktarıldığı, erken Hıristiyan cemaatlerin nasıl oluştuğu ve aralarında ne türden tartışmaların yaşandığı konularında kanonik metinler ve gelenek üzerinden şekillenen tarihsel kurguyu tamamlayıcı ya da ona alternatif farklı senaryolara ulaşmaktayız. Hiç şüphesiz Epistula Apostolorum olarak bilinen eser bu türden metinler içerisinde hayli dikkat çekici bir içeriğe ve niteliğe sahiptir.

Epistula Apostolorum, isimleri eserde zikredilen İsa’nın on bir havarisi tarafından Gnostik yazarlar Simon Magus ve Cerinthus’un öğretileri hakkında bütün Hıristiyan kiliselere hitaben yazılan uyarıcı ve asıl öğretiyi savunucu nitelikte açık bir mektup görünümündedir. Her ne kadar “mektup” olarak nitelense de metin, kısa bir İncil içeren ve diyaloglarla devam eden bir apokalipstir. Ancak mektupvari bir girişle başlamasından ötürü Epistula olarak adlandırılmıştır. Bu yönüyle yazınsal açıdan farklı türleri birleştiren, dolayısıyla herhangi edebi türle sınırlandırılamayan bir yapıya sahiptir. Bu çalışmada Epistula Apostolorum metninin iki esas niteliği olan apokaliptik ve apolojetik muhtevası, yazıldığı dönemde cari olan Hıristiyanlık yorumlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Ayrıca Epistula’nın yazıldığı muhtemel yer ve tarih bilgisi ile muhatap kitlesinin kimliğini öngörmeye imkân sunan tartışmalar değerlendirilerek metnin etkileşim çemberi keşfedilmeye çalışılacaktır.