Akademik Veri Yönetim Sistemi
Lycus, sa.7, ss.59-83, 2023 (Hakemli Dergi)
İmparator Wu (MÖ 141-87), siyasi sebeplerden dolayı Çin İmparatorluğu’nun batısındaki ülkelere ilk
defa diplomatik ilişkiler için elçiler gönderdi. Sonrasında Çin ile batı ülkeleri birbirlerine elçiler
göndererek karşılıklı hediyeler sunarak ilişkilerini kuvvetlendirdiler. Çin İmparatorluğunun gücünü ve
zenginliğini temsil eden ipek, diplomatik ilişkilerde imparatorluğun geleneksel ve prestijli bir hediyesi idi.
Batı uygarlıklarının Çin ipeği ile tanışmaları sonrası ipeğe son derece değer vermeleri Çin ile ticari
ilişkilerin başlamasını sağladı. MÖ 1. yüzyılın sonundan itibaren başlayan Çin ile yapılan resmi ve gayri
resmi düzenli ticari ilişkiler, İpek Yolu ağının doğuşunu ve gelişimini sağladı.
Çin ile ilk resmi (MÖ 25 civarı) ticari ilişkiyi kuran Kuzeybatı Hindistan’da bulunan limanlardan deniz
yolu ile Akdeniz’deki Roma İmparatorluğuna Çin ipeği ihraç edilirdi. MÖ 1. yüzyıl sonundan itibaren
Akdeniz’den Hindistan’ın kuzeyine uzanan ticari güzergâhı kontrol eden Part İmparatorluğu, MS 1.yüzyıl
sonunda Çin ipeği ticaretini kontrol ediyordu ve Çin’den gelen ipeği Roma İmparatorluğuna satıyorlardı.
Bu dönemde Partlar, Romalı elçileri Çin ile ticari diplomatik ilişki kurmamaları için kendi topraklarından
geçmelerine izin vermezdi. Partlar ile Romalıların ilişkilerinin iyi olduğu Caesar Augustus devrinde (MÖ
27-MS 14), Romalı tüccarlar, Akdeniz’den Çin’e uzanan güzergâhı kullanarak ipek ticareti yapardı. Bu
güzergâh sonrasında ana İpek Yolu’nu meydana getirdi. Roma ve Çin imparatorlukları ancak MS 166
yılında ticari amaçlı diplomatik ilişki kurabildiler.
Başarılı tüccar bir halk olan Orta Asyalı Sogdlular, MS 4. yüzyıldan sonra Orta Asya’dan Çin’in içlerine
kadar uzanan İpek Yolu güzergâhında koloni yerleşimler kurdular ve İpek Yolu ticaretinde söz sahibi
oldular. Doğuda İpek Yolu ticaretinde güçlenen Sogdlular, MS 6. yüzyılın ikinci yarısında Türklerin
desteği ile batıda da uluslararası ipek ticareti yapmaya başladılar. Sasaniler ile ipek ticareti konusunda
anlaşamayan Sogdlular ve Türkler, Roma İmparatorluğu gibi ipeğin çok talep gördüğü Bizans
İmparatorluğu ile kurulan diplomatik ilişkiler neticesinde Bizans ile ipek ticareti konusunda anlaştı. Orta
Asya’dan başlayarak Hazar Denizi kuzeyinden Karadeniz’e ve Bizans İmparatorluğu’na uzanan İpek
Yolu ağının kuzey yolu oluştu.
Tarih boyunca doğu ve batı uygarlıklarını siyasi, ekonomik ve kültürel olarak birbirlerine
yakınlaşmalarını ve etkileşim içinde olmalarını sağlayan İpek Yolu ağının temel güzergâhlarının MÖ 1.
yüzyıl sonlarından başlayarak MS 6. yüzyılın sonlarına kadar oluştuğu ve geliştiği tarihi kaynaklar
çerçevesinde anlaşılmaktadır.