Akademik Veri Yönetim Sistemi
Felsefe Arkivi, sa.58, ss.179-252, 2023 (Hakemli Dergi)
Bilindiği gibi zaman Antik Çağ’dan itibaren felsefenin önemli konularından biri
olmuştur. Metafor ve metaforun olmazsa olmaz sayıldığı şiir de hemen her çağda
filozofların ilgisini çekmiş, metaforu kimileri ifade aracı olarak kullanmış, kimileri
doğrudan araştırma nesnesi saymış, şiirin doğasına ilişkin sorgulamalar estetik
felsefesinin doğmasında önemli rol oynamıştır. Bu makale zaman, metafor ve şiire
felsefe değil filoloji ve edebiyat eleştirisi perspektifinden yaklaşmıştır ama hemen her
adımı felsefeyi çeşitli açılardan ilgilendirdiğinden çok disiplinli ya da doğrudan felsefi
başka çalışmalara katkı sağlayacağını umuyoruz. Dünyayı ve insan doğasını anlama
amacının birleştirdiği, hakikati arama biçimlerinin ayırdığı edebiyat ve felsefenin tarih
boyunca şiddeti değişse de süren geriliminin pek çok açıdan verimli olduğu, bilişsel
estetik gibi yeni yaklaşım ve bilgi alanlarının da bu ilişkiye boyut kazandırdığı açıktır.
Çalışmamızda, öznel zaman algısına dayalı zaman metaforlarının ağırlıklı olarak
Augustus Dönemi’ne (MÖ 27–MS 14) ait Latin şiirlerindeki başlıca örnekleri kavramsal
metafor kuramı çerçevesinde çözümlenmiş ve bu kuramsal çerçevenin Latin şiirine
ilişkin eleştirel çözümlemelerin geneli açısından sağlayabileceği imkânlar çeşitli
yönleriyle tartışılmıştır. Catullus, Horatius, Ovidius, Tibullus, Statius ve Phaedrus’tan
örnekler içeren bir seçki üzerinde yaptığımız bu çalışmanın bulguları şiirdeki
metaforların oluşmasında ve algılanmasında hem bilişsel süreçlerin hem anlatı
tekniklerinin devrede olduğu görüşünü desteklemekte ve Latin şiirlerinin bu çifte
bakış açısıyla daha verimli yorumlanabileceğine işaret etmektedir. İncelenen örnekler
zamana ilişkin öznel, başka deyişle, şair ya da anlatıcının bireysel algısının öne çıktığı
metaforlardan seçilmiş olmakla birlikte, zamanla ilgili kültürel ve öznel tasarımların
birbirinden kesin biçimde ayrılamadığı, belirli kavram sistemlerinin farklı katmanlarını
oluşturduğu görülmüştür.
As is known, time has been an important subject of philosophy since antiquity.
Metaphor and poetry –in which metaphors are considered essential– have also
engaged the attention of philosophers all through the ages. Some have used
metaphors as a means of expression, while others have considered them directly as an object of research, and inquiries into the nature of poetry have played a significant role in the emergence of the philosophy
of aesthetics. This article approaches time, metaphor, and poetry from the perspectives of philology and literary criticism
rather than philosophy with the hope that it will contribute to other multidisciplinary or directly philosophical studies as
almost every step in it concerns philosophy in one way or another. That the tension between literature and philosophy, united
by the aim of understanding the world and human nature and separated by their form of truth-seeking, has been fruitful in
many ways and that new approaches and areas of knowledge such as cognitive aesthetics have added dimensions to this
relationship are self-evident. This study analyzes certain loci classici that involve metaphors based on the subjective perception
of time in Latin poetry, mainly from the Augustan period (27 BCE–14 CE) within the framework of conceptual metaphor theory
and provides a general discussion of this framework’s potential for a critical analysis of Latin poetry from various angles. Based
on a selection of examples from Catullus, Horace, Ovid, Tibullus, Statius, and Phaedrus, the findings from the study support the
view that both cognitive processes and narrative techniques are involved in the emergence and perception of metaphors in
poetry and indicate that Latin poetry can be interpreted more efficiently from this double perspective. Although the examples
were selected from subjective metaphors about time (i.e., metaphors in which the individual perception of the poet or narrator
comes to the fore), it has been observed that the cultural and subjective images