Sosyal bilim çevirilerinde yanmetin ve ‘Paraçeviriler’: Bir Bourdieu ‘Okuma’sı

Emirosmanoğlu, Zuhal

Sosyal bilim çevirilerinde yanmetin ve ‘Paraçeviriler’: Bir Bourdieu ‘Okuma’sı

Atıf İçin Kopyala

Emirosmanoğlu Z.

RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, cilt.31, sa.Aralık 2022, ss.1780-1807, 2022 (Hakemli Dergi)

Yayın Türü: Makale / Tam Makale
Cilt numarası: 31 Sayı: Aralık 2022
Basım Tarihi: 2022
Dergi Adı: RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
Derginin Tarandığı İndeksler: MLA - Modern Language Association Database, TR DİZİN (ULAKBİM), Index Copernicus, Sobiad Atıf Dizini
Sayfa Sayıları: ss.1780-1807
İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Alımlama açısından bakıldığında sosyal bilim çevirisinde bir yazarın yapıtının bütünlüğü içinde okunması ve düşüncesinin gelişim çizgisinin takip edilmesi birincil öneme sahiptir. Çeviri sosyolojisi yapıtın sosyokültürel üretim koşullarından uzaklığı sorunundan hareketle sürece katılan aktörlerle dolaşım dinamiklerini incelemektedir. Belli bir düşüncenin parçalı girişinin yarattığı kopuklukta alımlama sorunlarına karşı farklı bağlamsallaştırma stratejileri benimsenmektedir. Bu stratejiler arasında yanmetinlerin dolaşıma eşlik etmesi yer almaktadır. Gerard Genette’in sınıflandırmasına göre, yapıta eşlik eden yanmetinler (fr.paratextes) metnin çevresinde (fr.peritextes, tr. çevremetin) ve metnin dışında (fr.epitexte, tr.dışmetin) yer alan unsurlardır. Bu araştırmada yanmetin sınıflandırmasında çevremetinler olarak önsözler, sunuş, kapak ve sonsöz gibi unsurlar ile dışmetinler olarak Bourdieu’nün yapıtı etrafındaki yazılar, makaleler, söyleşiler, seminerler, eleştiriler incelenmiştir. Ayrıca metin dışı unsurları görsel-işitsel ve göstergesel düzeyi de kapsayacak şekilde genişleten metin dışı işlemler olarak ‘paraçeviri’ (fr. paratraduction) olgusu da tanımlanmaya çalışılmıştır. Çeviride gecikme ve kronolojik boşlukların damgasını vurduğu Bourdieu yapıtının Türkçe dolaşım evrelerinin 3 ayrı dönem olarak sınıflandırılabileceği görülmektedir. Yanmetinler Bourdieu’yü ‘okuma’ ve ampirik araştırmalarda uygulama sorununun bugün hala devam etmekte olduğunu ortaya koymaktadır. Bu metinler çoklu kimlikleriyle yazar, yayıncı, editör, çevirmen ve akademisyenlerin süreçte kolektif ve sistematik çalıştıklarını, süreğen sorunları yinelediklerini ve bir Bourdieu okuma izleği sundukları görülmektedir. Buna göre, sosyal bilim çevirilerinde yanmetin ve ‘paraçeviriler’le akademik alan uzmanlarının sürece aktif katılımı, yayıncılık ve akademik pratiklere yön vermesi açısından önemsenmelidir. Sonuç olarak, çeviri sosyolojisi perspektifiyle Türkiye’de eksik olan sosyal bilim çevirileri araştırmalarında bu ‘metinsel’ unsurların incelenmesi alımlanma sorunlarının gündeme getirilmesinde verimli bir disiplinlerarası araştırma alanı açmaktadır.

From the point of view of reception; reading an author's work in its entirety, following the development of their thought is very important in social sciences translations. Translation sociology examines the dynamics of circulation with the actors participating in the process, starting from the problem of the distance of the work from the socio-cultural production conditions. Different contextualization strategies are adopted against reception problems in the disconnection created by the fragmented entry of a certain idea and author. These strategies include accompanying paratexts into circulation. According to Gerard Genette's classification, paratexts are elements accompanying the work as peritexts and epitexts. In this research, elements such as preface, presentation, covers and epilogue are examined as peritexts, as well as articles, interviews, seminars and criticisms around Bourdieu's work as epitexts. In addition, the phenomenon of 'paratranslation', as extratextual operations that expands epitext elements to include audio-visual and semiotic level, has also been defined. It is observed that the Turkish circulation phases of Bourdieu's work, marked by delays in translation and chronological gaps, could be classified in 3 different periods. The paratexts reveal that 'reading' Bourdieu and applying it in empirical research is still an actual problem. These texts, with their multiple actors show that writers, publishers, editors, translators and academics work collectively and systematically in the process, repeat persisting issues and presenting a Bourdieu reading. Accordingly, the active participation of academic domain experts in social science translations with paratexts and 'paratranslations' should be considered pivotal vis a vis directing publishing and academic practices. As a result, examining these 'textual' elements in social science translation research, which is lacking in Türkiye from the perspective of translation sociology, opens up a fruitful interdisciplinary research area in bringing up reception problems.