Akademik Veri Yönetim Sistemi
İnönü Üniversitsi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt.14, sa.1, ss.304-314, 2023 (Hakemli Dergi)
Rahim, sperm ile yumurtanın döllenmesiyle oluşan embriyonun yerleştiği ve doğuma kadar gelişimini sürdürdüğü üreme organıdır. Mutlak uterin faktör infertilitesi, küresel ölçekte üreme çağındaki kısır kadınların %3 ila %5'ini etkilemektedir. Rahim naklinin deneysel çalışmalardan klinik denemelere geçmesi ve bu yolla bebek sahibi olunmaya başlanmasıyla birlikte rahim nakli, bu kadınların kendilerine genetik olarak ait çocuk sahibi olmalarını üstelik kendi rahimlerinde büyütebilmelerini sağlayabilecek bir çözüm sunmaktadır. Rahim nakli, tüp bebek ve embriyo dondurulması ön prosedürü gerekliliği nedeniyle hem yardımcı üreme teknolojisini hem de organ naklini birleştiren bir işlemdir ve bu nedenle 'ikisi arasında yeni bir iş birliği seviyesini' temsil eder. Rahim naklinin deneysel bir klinik prosedürden klinik denemelere geçişi ve olumlu erken sonuçlar vermesi ile bu çalışmada paydaşların her biri için geçerli olan etik tartışmalar, bu çalışma kapsamında biyo-etik ilkeleriyle ve belli başlı teoriler ile gözden geçirilecektir. Rahim nakli yaşam kurtarıcı olmayan fakat yaşam kalitesini arttırıcı nakillerdir. Bu bağlamda rahim nakli de Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği’nin kapsamına alınan kompozit doku nakli türü olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte rahim nakli, içerisinde yer aldığı kompozit doku nakillerinden de farklılıklar taşır. Türk Hukuk düzeninde Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi’nin “donör” tanımı gereğince, yaşayan kişilerin kompozit doku verme borcu altına giremeyecekleri kabul görmektedir. Bu durumda rahim nakli de kompozit doku kapsamına girmekle hukuk düzenimize göre yalnızca ölü vericiden yapılabilecektir sonucu çıkmaktadır. Ayrıca Kompozit Doku Nakli Yönergesi’nde bu tür nakillerdeki tıbbi endikasyon türleri arasında da rahim nakilleri açık bir şekilde zikredilmemektedir. Bu hukuki belirsizlik dahi rahim nakillerinin kompozit doku nakli şemsiyesinden ayrı bir düzenleme ile ele alınması gereğine işaret etmektedir.
The uterus is the reproductive organ where the embryo formed by the fertilization of the sperm and egg settles and continues its development until birth. With the transition of uterus transplantation from experimental studies to clinical trials and starting to have babies in this way, uterus transplantation offers a solution that can enable these women to have children genetically on their own and grow them in their wombs. Uterine transplant is a procedure that combines both assisted reproductive technology and organ transplantation due to the necessity of in vitro fertilization and embryo freezing pre-procedure and thus represents a new level of cooperation between the two. With the transition of uterus transplantation from an experimental clinical procedure to clinical trials and its positive early results, ethical discussions applicable to each of the stakeholders in this study will be reviewed with bioethical principles and major theories. Uterine transplants are not life-saving, but life-enhancing transplants. In this context, uterus transplantation is accepted as a type of composite tissue transplantation included in the Organ and Tissue Transplant Services Regulation. However, uterus transplantation is also different from composite tissue transplantations in which it is included. By the definition of "donor" in the Composite Tissue Transplant Centers Directive in the Turkish legal system, it is accepted that living persons cannot be obliged to donate composite tissue. In this case, it is concluded that uterus transplantation is also included in the scope of composite tissue, and according to our legal order, it can only be done from a dead donor. In addition, in the Composite Tissue Transplantation Directive, uterine transplantation is not mentioned among the medical indications for such transplantations. Even this legal uncertainty points out that uterus transplants should be handled with a separate arrangement from the composite tissue transplant umbrella.