Akademik Veri Yönetim Sistemi
THE JOURNAL OF TAFSIR STUDIES, cilt.6, sa.2, ss.632-656, 2022 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada Osmanlının ondokuzuncu asrında yaşamış önemli simalardan biri olan Mehmed Fevzî
Efendi ve onun Tefrîcu’l-kalak fî tefsîri sûreti’l-felak adlı eseri ele alınmaktadır. Bu amaçla önce müellifin
hayatı, yaşadığı dönem ve eserleri hakkında bilgiler verilmektedir. Ardından tefsir ve tasavvuf
alanındaki yeri konusunda bilgiler serdedilmektedir. Müellifin Tefrîcu’l-kalak adlı tefsiri hakkına bilgi
vermeden önce, Felak suresi tefsiri olması hasebiyle daha önce yazılmış bazı Felak suresi tefsirlerinden
bahsedilmektedir. Bundan sonra Tefrîcu’l-kalak’ın işârî yönü üzerinde durulmaktadır. Felak suresinin
tefsiri olan eserde ayetlerin ele alınış ve tefsir ediliş tarzı işlenmektedir. Eserde dirâyî ve rivâyî
yöntemler yanında bilhassa işârî yöntemle yapılan yorumlara dikkat çekilmektedir. Müellif, bu yorumları
daha ziyade hâl ehli diyebileceğimiz kimselerin hayatlarından örnekler vererek incelemektedir.
Kerâmet türünden olan ve olağanüstü bir nitelik arz eden bu hikâyeler verildikten sonra okuyucunun
bunlardan ibret ve ders alması yönünde uyarılar yapılmaktadır. Müellif, dönemin şartları gereği sosyoekonomik
sıkıntı yaşayanlara, bireysel nedenlerden dolayı psikolojik sorunlar içinde bunalanlara bu
eseriyle adeta bir kurtuluş reçetesi sunmaktadır. Bilhassa sabır, tevekkül, tefekkür, zikir, şükür, tasadduk,
sıla-i rahim, şükür, dua gibi güzel hasletlere dikkat çekerek kişinin bunları dilinden, aklından,
gönlünden eksik etmemesi gerektiğini anlatmaktadır. Müellif, aynı zamanda sihir ve yapılmış olan
sihre karşı nasıl davranılacağı, büyüden hangi yöntemlerle kurtulabileceği hususlarında da geniş bilgiler
vermektedir. Yine eserde kötü niyetli insanlardan, kötülüğü emreden nefisten, şeytan ve cin gibi
varlıklardan gelebilecek zararlar ve bunlara karşı korunma yollarına dair bilgiler de aktarılmaktadır.
Osmanlı’nın son dönemine ait mühim eserlerden biri olan Tefrîcu’l-kalak’ın yazıldığı dönemdeki anlayışı
yansıtması bakımından önemine dikkat çekilmektedir. Ayrıca beyan ettiği hususlar ve yaşanan
psiko-sosyal sorunlara karşı serdettiği çareler bakımından bugünün insanı için de ehemmiyet arz ettiğine
işaret edilmektedir. Bu çalışmayla Osmanlı tefsir kültürüne bir nebze de olsa bir katkı sağlanmak
hedeflenmektedir.