İSLAM İKTİSADI VE FİNANSI ANSİKLOPEDİSİ

Diğer Uluslararası Fon Programları, 2021 - 2021

Proje Türü: Diğer Uluslararası Fon Programları
Başlama Tarihi: Şubat 2021
Bitiş Tarihi: Aralık 2021

Proje Özeti

İslam iktisadı ve finansı son yıllarda akademik çevre tarafından giderek artan bir ilginin odağı olmuştur. Alternatif finansal modellere duyulan ihtiyaç, sağladığı farklı perspektif ve sunduğu inovatif ürünler bu alanın önemini artırmaktadır. İslam iktisadı ve finansı konsepti özellikle konvansiyonel finansın derin krizler üreten yapısal özelliklerinden ayrışarak farklı bir yaklaşım benimser. Yıkıcı toplumsal etkilere sahip iktisadi krizlerin sebepleri farklı alanlarda aransa da borç ilişkileri ve bunların yapıları önemli bir faktör olarak kabul edilir. İslam iktisat anlayışının bu konuyu ele alışta getirdiği farklılık ve iktisadi ilişkilerde ahlaki normları önceleyen yapısı, mevcut finansal sistemin en ciddi alternatifi olarak ön plana çıkmasını sağlar. Teklif ettiği alternatif finans anlayışı bu alanın teorik ve pratik açıdan ilgi çekmesinin temel sebeplerindendir. Ancak vadettikleri düşünüldüğünde İslam iktisadı ve finansı alanında yapılan akademik ve teorik çalışmaların yeterli olmaktan uzak olduğu görülür. İslam iktisat anlayışının finansal sisteme getirdiği önerilerin desteklenmesi, geliştirilmesi ve test edilmesi ancak yeterince zengin bir akademik literatür ortaya çıktığında gerçekleştirilebilir. Bu nedenle alana dair en elzem ihtiyaçlardan biri akademik çalışmalar ile temel kavram ve modellerin açıklanmasıyla sağlam bir teorik temelin inşa edilmesidir. İlginç bir şekilde İslam iktisadı ve finansı konsepti Batı’da Müslüman ülkelere kıyasla daha fazla ilgi görür. Türkiye, Malezya, İran gibi birtakım uygulamaların ve akademik ilginin olduğu ülkeler olmasına karşın bu

alandaki çalışmalar tatmin edici düzeye ulaşamamıştır. Diğer yandan Batı akademisi -bazı içsel önyargılar ve teolojik yabancılık bir tarafa bırakıldığında- bu alana dair soruları cevaplandırmak adına samimi bir uğraş içerisindedir.

Bu noktada Müslüman bir ülkede temeli atılacak İslam iktisadı ve finansı alanında akademik çalışmaların gerekliliği ön plana çıkmaktadır. Türkiye uzun yıllardır çok sayıda İslami finans kuruluşunun faaliyet gösterdiği bir ülke olarak teorik araştırmaların gerçekleştirilebileceği önemli adaylardan biridir. İslami finansın uygulama alanlarının ülkemizde gelişmiş olması hem bu alanlarda yapılacak akademik çalışmalar için zaruri olan altyapıyı sağlar hem de uygulamaların sağlam bir temel üzerinde gerçekleştirilebilmesi için teorik çalışmalara olan ihtiyacı artırır. Diğer bir deyişle İslami finans kuruluşları faaliyetlerini artırdıkça giderek daha fazla teorik çalışma ile desteklenmeleri gerekir. Uygulamaların yaygınlığı ve karmaşıklığında yaşanan artış İslam iktisadı ve finansı konseptinin temel kavram, model ve kurumlarının olabildiğinde kapsamlı ve net bir şekilde açıklanmasını gerekli kılar. Ancak bu zamana kadar akademik camianın bu alandaki gereksinimlere cevap verebilecek ölçüde üretim yapabildiğini söylemek zordur. Günümüze dek yapılan çalışmalar teorik alanda kafaları kurcalayan soruların son derece kısıtlı bir kısmını cevaplandırabilmiştir. Nitekim Türk akademisinde İslam iktisat anlayışına dair sistemli bir çalışmanın eksikliği uzun yıllardır hissedilmektedir. Bu nedenle Türkiye’de İslam iktisadı ve finansı konseptini konu alan kapsamlı bir akademik çalışma oldukça önemli boşlukları doldurarak çeşitli alanlara fayda sağlayacaktır.

Bu çalışmada teorik alanda yaşanan bu eksikliğin başlangıç düzeyinde giderilmesi amaçlanmaktadır. Lisansüstü seviyede İslam iktisadı ve finansı alanındaki eğitim programlarında yararlanılabilecek geniş kapsamlı bir literatür bulunmadığı için böyle bir katkıya bariz bir ihtiyaç vardır. Ayrıca bu alanda giriş seviyesinde inceleme yapmak isteyen araştırmacılara hitap edecek başvuru eserleri dahi henüz yeterli olmaktan oldukça uzaktır. Bu nedenle bu çalışmada Batı akademi geleneğinde önemli yer tutan ansiklopedi tarzı benimsenerek İslam iktisadı ve finansı konseptinin temel kavramlarının bir araya getirilmesi hedeflenmektedir. Alan ile ilintili kavramların belirgin bir çerçeve çizilerek açıklandığı çalışmada mevcut akademik literatürün yanı sıra ilahiyat kaynakları, iktisadi düşünce, İslam tarihi ve elbette İslami finans pratiklerinden faydalanılacaktır. Bu çalışma, İslam iktisadı ve finansını bağımsız ve ayrı bir alan olarak ele alan ve başlı başına bu literatüre yönelik kapsamlı bir ansiklopedi çalışması ile alanında ilk olma niteliği taşımaktadır.